Opdat wij weten, wat God ons in genade schenkt!

‘De volgende spreuk is wat onduidelijk voor mij.’

Dat is vers 19 van hoofdstuk 15:

De weg van een luiaard is als een doornhaag,
maar het pad van oprechten is welgebaand.

Lijkt een wat raadselachtige uitspraak. De ‘luiaard’ is eigenlijk meer
iemand, die traag is en langzaam, geneigd om lui te zijn. De doornhaag
wijst naar het prikkende van de dorens. Degene die langzaam en traag
is, probeert dat misschien te verbergen. En dat prik(kel)t anderen, die
juist hard werkend bezig zijn. En er gaan dingen mis, omdat er te traag
wordt gereageerd. Dan vindt de trage doorns en distels op zijn weg.

‘En de andere in deze spreuk is het tegenovergestelde?’

Ja, het pad van de oprechte gaat goed; er zit een opwaartse, positieve
beweging en gang in.  Het woord ‘oprecht’ (Hebreeuws: yashar) zit ook
in de naam Israël, die Jakob na de Jabbok ontving. In het woord ‘oprecht’
zit ook ‘recht’; de oprechte bewandelt een rechte weg en dit impliceert,
dat de trage nog weleens een kromme weg gaat.
Dit zien we ook in de tegenstelling in Jakobs leven, voor de Jabbok was
hij degene die via kromme wegen zijn doel wilde bereiken en na de Jab-
bok ging hij oprecht met God: Israël.

‘Ik denk aan Paulus nu.’

Ook bij Paulus zie je een geweldige ommekeer, en beide levens zie je een
genadig God, die tevoren de hele weg al had uitgestippeld. ‘Jakob heb Ik
lief en Esau (Edom) haat Ik’ zei Elohim. Waarom? Opdat het uitkiezend
voornemen van God zou blijven. Hij bepaalt dat. Niettemin had God ook
Esau lief, want Hij houdt van heel de mensheid.
En zo zien we, dat God werkelijk God is, en buiten Hem is er geen!

‘Zeg, dat vers 18 vind ik best boeiend!’

Ja, ook dat is weer een waar woord. Een driftkop kan zich vaak
niet inhouden en springt er bovenop, zonder nadenken snel
dingen roepen vanuit emotie. Dat leidt vaak tot spanningen.

Een driftig man veroorzaakt ruzie,
maar een geduldige stilt onenigheid.

Het woord ‘driftig’ heeft te maken met ‘hitte’ en figuurlijk ook
‘gif’. Dat doet je denken aan Romeinen  3, waar de apostel met
allerlei citaten het bedenkelijke niveau van woorden die men-
sen uitspreken, vaststelt : ‘hun keel is geopend graf….slangen-
venijn is onder hun lippen….’

Een opvliegend mannetje (iesj, Hebreeuws) veroorzaakt allerlei
twist, spanning, ruzie en onenigheid, door de ondoordachte en
venijnige woorden die uit de mond komen. Dit gebeurt ook in ge-
loofskringen, helaas.

‘Het is wel erg waar, je maakt soms mensen mee……’

Jawel, daar tegenover staat degene, die langzaam tot toorn of woede
komt. Er zit ‘geduld’ in. En wijst richting vrucht van de geest uit Galaten
5:22,23. Menig mens zal daags na verhitte vergaderingen spijt hebben
van het ongeduld waarin hij/zij de venijnige woorden uitsprak en zo
enorme opschudding en verhitte hoofden veroorzaakte.

‘Ook vers 1 van dit hoofdstuk 15 speelt dan een belangrijke rol he.’

Zeker. Iemand die geduld heeft, langzaam tot toorn is, zal zeker niet
snel ondoordachte, verhitte en venijnige woorden spreken. De tong
zal dan door heilige geest geleid -want daar gaat het bij ons als gelovigen
om- op een andere manier spreken. Niet vanuit verhitte emotie, maar
wijze woorden van God. Niet vlees, maar geest, dus. Genade met zout in
het spreken, dat zou menige (kerkelijke) vergadering heel anders heb-
ben doen verlopen!

‘We zijn al een aardig tijdje bezig in Spreuken 15, en ik ben er blij mee.’

Daarom gaan we nu weer verder met vers 16:

Beter is weinig met de vrees van Jahweh,
dan een grote schat met verwarring erbij.

‘We gaan wel door een bijzonder hoofdstuk van Spreuken, terwijl er in
de wereld van alles gebeurt, vind ik juist hier rust in.’

Ook vers 15 is weer een goede om over na te denken:
Alle dagen van een ellendige zijn slecht,
maar een blijmoedig hart is als een voortdurende maaltijd

Het woord voor ‘ellendige’  heeft te maken met ‘vernederd, smart, pijn’
Het is een deel van het woord ben-oni, de naam die Rachel gaf aan haar
jongste zoon, die Benjamin zou heten. Zij noemde hem ‘zoon van mijn
smart’ en Rachel stierf, terwijl Jakob de zoon Benjamin noemde.  Afgezien
van de rijke typologie van deze gebeurtenissen zien we, dat het in onze
spreuk gaat om iemand die smart/pijn/ellende doormaakt en daardoor
een vernederd mens is.

‘En staat er voor het woord ‘slecht’ een ander woord in het Hebreeuws?’

Eigenlijk staat er ‘ro’, dat betekent: kwaad. Het gaat er vermoedelijk om, dat
een mens in vernederende omstandigheden de dagen als kwaad zal ervaren.
Aan de andere kant wijst de spreuk op het grote belang van de juiste instel-
ling van het hart. Het woord is tov (goed): voor de goede van hart viert voort-
durend feest, in zekere zin.

‘Het woord ‘maaltijd’, is dat juist?’

Het gaat er wel naartoe. Je kunt het als ‘feest’ vertalen, maar een goed feest be-
staat ook uit het houden van een maaltijd met elkaar. Het gaat om ‘drank’, en
verwijst naar het drinken bij een goede maaltijd. Voor iemand met een goed hart
(en dat kan door de genade die erin zit) is het steeds feest. Dat van heilige geest,
zoals Paulus ons laat zien in Efeziërs 5:18 en 19:

En weest niet dronken van wijn, waarin liederlijkheid is, maar
weest vervuld met geest, tot jezelf sprekend in psalmen
en lofzangen en geestelijke liederen, zingend en snaren
bespelend in jullie harten voor de Heer

Dan is het elke dag ‘feest’, ook in moeilijke omstandigheden.